TAŃSKI, Tadeusz

Po ukończeniu szkoły handlowego Zgromadzenia Kupców miasta stołecznego Warszawy (1909), studiował kolejno w Szkole Polskiej w Batignolles oraz w Wyższej Szkole Elektrotechniki im.Charliat w Paryżu (uk.1913), gdzie uzyskał dyplom inżyniera w Katedrze Motoryzacji i Lotnictwa. Przez dwa lata, po ukończeniu studiów pełnił funkcję asystenta u prof. Ludwika Lacoina w Wyższej Szkole Elektrotechniki w Paryżu. Następnie rozpoczął pracę samodzielnego konstruktora w zakładach samochodowych Renault. Konstruował w tym czasie silniki spalinowe, samochody i sprężarki. W 1916 skonstruował największy wówczas silnik lotniczy na świecie, 12 cylindrowy o mocy 520 KM o poziomym układzie cylindrów w kształcie litery H. Dwa lata później zbudował niezwykle interesujący czterocylindrowy, gwiazdowy silnik dwusuwowy typu wirującego „Wir”, przeznaczony do lekkich samolotów. Już wtedy, w czasach powstawania jego pierwszych projektów, zyskał duże uznanie wśród francuskich konstruktorów, odnosił liczne sukcesy i otrzymywał patenty. W 1919 powrócił do Polski i rozpoczął prace w Głównym Urzędzie Zaopatrzenia Armii, następnie w Sekcji Wojsk Samochodowych przy organizowaniu oddziału samochodów pancernych, użytych w trakcie wojny w 1920 r. Później – Centralnych Warsztatach Samochodowych (CWS) Ministerstwa Spraw Wojskowych, gdzie opracował lekki wóz pancerny na podwoziu Forda T, oznaczony symbolem FT-8. W CWS wyprodukowano 16 egzemplarzy FT-8, wszystkie z dużym powodzeniem wzięły udział w wojnie w 1920 r. W 1921 r. rozpoczął konstruowanie kolejnych pojazdów w „Stowarzyszeniu Mechaników Polskich z Ameryki” działającym w Pruszkowie, gdzie współpracował nad konstrukcją nowoczesnego traktora rolniczego oraz zaprojektował samochód ciężarowy. Niestety, ze względu na rozpoczynający się kryzys walutowy nie doszło do uruchomienia produkcji ani ciągnika, ani wozu ciężarowego. W 1922 r. Tański powrócił do CWS i otrzymał polecenie opracowania pierwszego polskiego samochodu osobowego, odpowiadającego wojskowej specyfikacji oraz przystosowanego do poruszania się po drogach nienajlepszej jakości. We współpracy ze swym kolegą ze studiów w Paryżu, inż. Robertem Gabeaud w ciągu roku opracowuje projekt silnika czterocylindrowego o mocy 61 KM, skrzyni biegów, tylnego mostu i innych elementów podwozia samochodu, oznaczonego później symbolem CWS T-1. Autorem nadwozia był inż. Stanisław Panczakiewicz. Była to konstrukcja ze wszech miar udana, prosta i niezawodna, zaprojektowana z uwzględnieniem zapóźnienia technologicznego Polski. Cały samochód można było rozebrać za pomocą tylko jednego klucza płaskiego. Samochód z 6-osobową karoserią, wystawiono na Targach Wschodnich we Lwowie w 1925 r., zbudowano również nadwozia typu kareta i sanitarne. W 1926 r. opracowano prototyp CWS T-1, a dwa lata później rozpoczęto produkcję samochodu. Do 1931 r. wyprodukowano ok. 800 samochodów CWS T-1. W 1929 r. inż. Tański opracował nowe silniki T-4 i T-8 (o mocy 80 - 100 KM) o dużej unifikacji części, zdolne do pracy na benzynie i mieszankach spirytusowych. W oparciu o nie zbudowano prototypy wozów CWS T-4 i CWS T-8 ale nigdy nie wdrożono ich do produkcji seryjnej. Kolejne prace konstruktorskie inż. Tańskiego powstawały już w Państwowych Zakładach Inżynierii (PZInż.) w Warszawie, gdzie zaprojektował samochód uniwersalny na bazie Fiata 618, przystosowany do poruszania się po drogach samochodowych i torach kolejowych. Pracując w PZInż. opracował również czterocylindrowy silnik dwusuwowy, wysokoprężny o tłokach przeciwbieżnych oraz dwucylindrowy silnik do napędu prądnic wojskowych, który odniósł sukces na międzynarodowym konkursie, pracując bez przerwy 1000 godz. (najlepsze wówczas silniki angielskie pracowały najwyżej 400 godz.). Tański wsławił się również jako konstruktor sprzętu wojskowego. W 1929 r. skonstruował siedmiocylindrowy silnik lotniczy TK-7 o mocy 80 KM w układzie gwiaździstym, chłodzony powietrzem oraz samoczynnie blokujący się mechanizm różnicowy do samochodów terenowych. Pracował także nad konstrukcjami ciągników artyleryjskich i wagonów silnikowych.Inż. Tański był również rzeczoznawcą ds. techniki samochodowej przy Komisariacie Rządu na m. st. Warszawę, wykładowcą na różnego rodzaju kursach oraz wspóredakrorem czasopism: „Samochód”, „Prz. Samochodowy” i „Auto”.