HÁJEK von HÁJEK, Tadeáš

Ojciec H., Šimon H., uczony i przyrodnik, znał się z Mikołajem Kopernikiem i posiadał jego pisma. Jego dom „U Hájků“, w pobliżu Kaplicy Betlejemskiej na praskim Starym Mieście uchodził za miejsce spotkań inteligencji praskiej.
H. studiował w Pradze języki, filozofię, matematykę i astronomię. W 1548 r. pojechał do Wiednia, gdzie uczęszczał na wykłady medycyny i astronomii. W 1550 r. powrócił do Pragi, w rok później uzyskał tytuł magistra i zaczął wygłaszać wykłady na uniwersytecie. W następnych latach wielokrotnie wyjeżdżał w celach studyjnych za granicę, m.in. do Wiednia, a później do Bolonii, gdzie zdobył tytuł doktora. Następnie pojechał do znanego lekarza i matematyka, Geronima Cardana, do Mediolanu.
Powróciwszy w 1555 r. podjął ponownie na Uniwersytecie Praskim wykłady z matematyki na podstawie swego dzieła „De laudibus geometriae”, ale wkrótce opuścił uniwersytet, aby poświęcić się medycynie i botanice. W 1562 r. nadzorował czeskie wydanie „Herbarium” Mattioliego. Jako geodeta przeprowadzał w latach 1556-1563 wraz ze swymi uczniami triangulacje w okolicach Pragi i przedsięwziął również kilka podróży przez Czechy celem zestawienia współrzędnych i zebrania danych do sporządzenia mapy Czech. Pracę tę jednak potem porzucił wobec braku wsparcia króla i stanów.
W latach 1566-1570 wziął udział jako lekarz w wyprawie przeciwko Turkom na Węgrzech. Za swe zasługi został wyniesiony do stanu rycerskiego, mianowany lekarzem naczelnym (Protomedikus) Królestwa Czeskiego oraz lekarzem przybocznym cesarza Maksymiliana II i jego następcy Rudolfa II.
H. zajmował się także alchemią. Jako jeden z najznakomitszych przyrodników dworu cesarza Rudolfa cieszył się również zaufaniem władcy. Powierzono mu egzaminowanie alchemików, którzy przybywali do Pragi, aby tu pójść na służbę cesarską. Wydawał kalendarze, tzw. minuce, które poza treścią typową dla kalendarzy zawierały też ludowe przepowiednie pogody i opisy zjawisk astrologicznych. H. zaliczał się do zwolenników gregoriańskiej reformy kalendarza, za którą także cesarz Rudolf II opowiedział się w 1584 r.
Inną ważną dziedziną w życiu H. była astronomia. Jego pierwsze znaczące dzieło „Diagrammata…” poświęcone jest obliczaniu zaćmienia Księżyca i Słońca. W 1572 r. odkryto nową gwiazdę w gwiazdozbiorze Kasjopei. Gwiazdę tę H. opisał jako jeden z pierwszych w dziele „Dialexis de novae et prius incognitae stelae”. H. jest przypuszczalnie także autorem nowej metody ustalania pozycji gwiazd i pomiaru wysokości i czasu przechodzenia gwiazdy przez południk. Zajmował się ponadto obliczaniem odległości, składem i pochodzeniem komet. Jeśli były widoczne, mierzył ich położenie za dnia.
Podczas uroczystości koronacyjnych Rudolfa II. w 1576 r. H. poznał w Ratyzbonie duńskiego astronoma Tycho Brahe. H., Giordano Bruno, Tycho Brahe i Johannes Kepler zaliczali się do ścisłego kręgu uczonych, którzy za czasów Rudolfa II zgromadzili się w Pradze.