JEDLÍK, Štefan
(Anián)
* 11. 1. 1800, Zemné k. Komorn , Słowacja
† 12. 12. 1895, Ráb, Węgry
Fizyk, Wynalazca (Dynamo)
Do gimnazjum chodził w Trnawie i Bratysławie. W 1817 r. wstąpił do zakonu benedyktynów i studiował do roku 1822 matematykę i fizykę - najpierw w Pannonhalma i w Győr, a następnie na uniwersytecie w Peszcie. Swą karierę zawodową i naukową rozpoczął w 1825 r. jako profesor gimnazjum w Győr.
W 1828 r. J. skonstruował niewielki wirnik elektromagnetyczny, poprzednik późniejszego silnika elektrycznego, który to wirnik wykorzystywał jako pomoc dydaktyczną. Wynalazek jego przeszedł niezauważony, nawet wtedy, gdy wygłosił o nim referat w 1856 r. na zjeździe niemieckich przyrodników i lekarzy w Wiedniu. Na zlecenie Akademii Nauk w Bratysławie kontynuował od 1831 r. swoje doświadczenia w zakresie elektroindukcji. W 1840 r. został zaproszony przez Uniwersytet w Peszcie na stanowisko profesora w Instytucie Fizyki. Na stanowisku tym J. pozostał do emerytury w 1878 r. Skonstruował urządzenie do nacinania delikatnych siatek dyfrakcyjnych oraz czop magnetyczny, który umożliwił konstrukcję lokomotywy elektrycznej. W 1858 r. odkrył zasadę dynama. Skonstruowane przezeń dynamo jednobiegunowe było proste i oryginalne. Nie wdawał się jednak później w spór o pierwszeństwo pomiędzy Siemensem a Wheatstone’m. J. pracował również nad podręcznikiem, z którego ukazała się tylko pierwsza część (chemia i mechanika, 1850).
J. był od 1858 r. członkiem Węgierskiej Akademii Nauk, a w 1867 r. otrzymał tytuł radcy królewskiego.
