SAMASSA,

Dzięki rodzinie S., której obecność w Lublanie poświadczona jest od początków XVIII w., kunszt ludwisarski osiągnął w Słowenii znaczenie ponadregionalne. Tradycję rodzinną zapoczątkował Josef S. († 1741) i jego synowie Anton (1701-1750) i Josef (1718-1751). W trzecim pokoleniu Johann Jakob S. (1744-1803) uruchomił w Lublanie samodzielne przedsiębiorstwo. Dzięki otworzeniu własnych warsztatów w 1792 r. i ciągłemu wprowadzaniu innowacji S. osiągnął pozycję dominującą na terenie monarchii. Poza tym S. zaopatrywał straż pożarną w pompy sikawkowe, kopalnię rtęci w Idriji w urządzenia do wydobywania rud i pompy wodne, a także odlewał armaty.
Jego wnuk Johann Jakob S. (1803-1883), uzdolniony mechanik i wynalazca, rozszerzył zakres usług na budowę maszyn i hutnictwo. Udzielał się również politycznie i społecznie, popierał zakładanie i organizowanie instytucji społecznych oraz budowę szkół, np. pierwszej szkoły realnej w Lublanie. W 1866 r. kierownictwo przedsiębiorstwa objął Albert S. (1833-1917), który w 1874 r. stworzył nową fabrykę z napędem parowym. Rozpoczął również produkcję obiektów rzemiosła artystycznego do wystroju kościołów, jednak przede wszystkim dostarczał potrzebne wyroby odlewnicze przemysłowi, zakładom zaopatrzenia w wodę, straży pożarnej oraz marynarce wojennej na Adriatyku. Na wiedeńską wystawę światową w 1873 r. S. odlał dzwony dla Rotundy. Z przyczyn zdrowotnych przekazał przedsiębiorstwo w roku 1900 synowi Maxowi S. (1862-1945). Ten związał się z wpływowymi kręgami politycznymi i wojskowymi w Wiedniu i mimo konkurencji ze strony renomowanych producentów angielskich otrzymywał duże zlecenia dla marynarki wojennej. Przebudował on też zakłady w Lublanie, a w 1907/08 r. wykupił konkurencyjne przedsiębiorstwo w Linzu i ludwisarnię Hilzera w Wiener Neustadt. W czasie I wojny światowej przestawił produkcję na potrzeby wyposażenia marynarki, co było przyczyną zbombardowania fabryki w Lublanie przez włoskie samoloty bojowe. W 1919 r. S. musiał sprzedać przedsiębiorstwo. Ludwisarnię w Wiener Neustadt prowadził jeszcze do 1931 r. Rodzina S. odlała w ciągu dwóch stuleci około 8000 dzwonów o łącznej wadze 2800 ton, z których najcięższy ważył ponad cztery tony.