ZSIGMONDY, Richard

Jako syn naczelnego lekarza Wiednia i docenta stomatologii Adolfa Z. i jego żony Irmy (von Szakmáry) Z. uczęszczał do wyższej szkoły realnej w dzielnicy Wiednia Josefstadt, po czym rozpoczął studia chemii na Uniwersytecie Wiedeńskim u Ernsta Ludwiga, ucznia Roberta Wilhelma Bunsena. Wkrótce jednak przeszedł do Specjalistycznej Szkoły Chemicznej w Wyższej Szkole Technicznej w Wiedniu i pozostał tam od 1883 do 1887 roku. Następnie Z. pojechał do Monachium, aby tam studiować chemię organiczną u Wilhelma von Millera w Wyższej Szkole Technicznej. W dniu 3 grudnia 1889 r. doktoryzował się na Uniwersytecie w Erlangen na podstawie pracy “Beiträge zur Synthese von Inden-Derivaten” (Przyczynki do syntezy pochodnych indenu); potem został na krótko prywatnym asystentem u Millera, po czym przeszedł do Berlina jako prywatny asystent fizyka Augusta Kundta.
W latach 1893 do 1897 pracował w Grazu, gdzie się w 1893 r. habilitował. Tu kontynuował zainicjowane przez Kundta badania nad wypracowaniem błyszczących farb do szkła i porcelany.
Od 1897 r. był współpracownikiem naukowym w laboratorium w fabryce szkła Schott w Jenie, gdzie opracował szkło farbowane i jenajskie szkło mleczne. W roku 1900 zrezygnował ze stanowiska, ponieważ zbyt mało czasu pozostawało mu na własne badania. Do marca 1907 r. pozostał w Jenie jako prywatny uczony. Tam też poznał Laurę Luisę Müller, córkę profesora fizjologii Uniwersytetu w Jenie, którą poślubił w 1903 r.
W Jenie zajmował się szkłem złoto-rubinowym i dokonał swego pierwszego zasadniczego odkrycia w zakresie chemii koloidów. Odkrył mianowicie, że mieszanki koloidowe nie łączą się w związki chemiczne, tylko zmieniają się w inny stan rozproszenia. Odtąd wyraz koloid oznacza nie substancję podobną do kleju bądź jej roztwór, lecz materię bardzo rozdrobnioną. Aby odkrycie swoje uczynić widzialnym, opracował razem z fizykiem Henrym Friedrichem Wilhelmem Siedentopfem pomoc techniczną w postaci ultramikroskopu, który był oparty na zasadzie ciemnego pola, i który Z. w czasie pobytu w Getyndze udoskonalił do postaci ultramikroskopu immersyjnego. Dowód przedstawiony przez Z., że tzw. ruchy Browna występują nie tylko w cząstkach mikroskopowych, ale też w dużo mniejszych, miał wielkie znaczenie dla fizyki. W latach 1905 i 1907 ukazały się jego fundamentalne prace na ten temat. W latach 1907-08 Z. mieszkał w swej posiadłości w Terlago pod Trydentem.
Jako profesor i dyrektor Instytutu Chemii Nieorganicznej został z początkiem roku 1908 zaproszony na Uniwersytet w Getyndze, na którym pracował do śmierci. Ze swymi studentami mógł teraz przeprowadzać rozbudowane doświadczenia i stąd stawiane przezeń teraz pytania obejmowały całościowe tematy. I tak poczynając od 1911 r. poświęcił się doświadczeniom dotyczącym struktury żeli. Zdołał wykazać, że żele są ziarnistym nagromadzeniem amikronów porozdzielanych pustymi przestrzeniami lub składają się z najdelikatniejszej sieci przestrzennej. Jego książka “Kolloidchemie”, która ukazała się po raz pierwszy w 1912 r., odniosła taki sukces, że jej nowe wydania pojawiły się w latach 1918, 1920 i 1922. Piąte, całkowicie przerobione, dwutomowe wydanie wyszło w roku 1925 i 1927.
W 1925 r. Z. otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii “za wyjaśnienie heterogenicznej natury roztworów koloidalnych, a także za użyte przy tym metody, które stały się fundamentalnymi dla współczesnej chemii koloidowej”. Z. był również doktorem honoris causa Wyższej Szkoły Technicznej w Wiedniu, Wydziału Medycznego Uniwersytetu w Królewcu i Wyższej Szkoły Technicznej w Grazu. Od 1924 r. należał do Wiedeńskiej Akademii Nauk jako zagraniczny członek-korespondent.
Prace Z. o spektroskopii rentgenowskiej, na której zasadzał się rozwój krystalografii rentgenowskiej, miały wielkie znaczenie dla współczesnej biochemii. Opracował też typ dializatora, którego konstrukcja pozwalała na skuteczniejsze rozdzielanie zmieszanych roztworów.