DIVIŠ, Prokop (DIVIŠEK, Václav)

Jako wychowanek klasztoru norbertańskiego w miejscowości Louka D. kształcił się w latach 1716-1719 w łacińskiej szkole jezuickiej w Znojmie. W roku 1720 złożył w klasztorze śluby zakonne i przyjął imię Prokopiusz. Jako norbertanin studiował filozofię i teologię w szkole przyklasztornej, w roku 1726 został wyświęcony na księdza i do 1735 r. nauczał filozofii w tejże szkole. Doktorat z teologii uzyskał na uniwersytecie w Salzburgu w 1733 r. W tym samym roku został podprzeorem klasztoru Louka, a w 1736 r. objął parafię w Přímétice k. Znojma, gdzie z krótkimi przerwami pozostał do końca życia.
Po zapoznaniu się z organizacją gospodarki parafii D. zajął się najpierw budową wodociągu (1742-1744). W późniejszych latach D. poświęcił się budowie instrumentów muzycznych. Sławę zdobył jego instrument z pudłem rezonansowym z metalowymi strunami, zwany „Denisdor” (Denis d’or – „złoty Denis”, tj. Diviš), który naśladował brzmienie rozmaitych instrumentów muzycznych.
Zgodnie z duchem czasów D. zaczął w 1748 r. eksperymentować z elektrycznością. Z pomocą tarć elektrycznych i własnoręcznie zbudowanych butelek lejdejskich zdołał wykonać kilka spektakularnych doświadczeń elektrostatycznych, które dane mu było zaprezentować również cesarzowi w Wiedniu. Wieść o śmierci G. W. Richmanna z St. Petersburga, którego w trakcie doświadczenia poraził piorun, skierowała zainteresowania S. na elektryczność atmosferyczną i popchnęła ku zbudowaniu tzw. „maszyny atmosferycznej” w Příméticach. Podstawową częścią jej szkieletu był maszt wysoki na 15 m (później 41,5 m), na którym poziomo umieszczono żelazny krzyż, którego ramiona krzyżowały się pod kątem prostym z krótszymi prętami żelaznymi. Na tak powstałych dwunastu zakończeniach umieszczonych było dwanaście metalowych puszek wypełnionych wiórami żelaznymi. Puszki te przedziurkowane były około czterystoma ostrymi szpicami metalowymi. Trzy łańcuchy użyte w charakterze przewodników łączyły całą konstrukcję z ziemią. Pod wpływem powszechnych wówczas wyobrażeń D. traktował owe puszki metalowe jak butelki lejdejskie, które mają zgromadzić w sobie elektryczność „odessaną” z atmosfery. Z interpretacją tą wiązała się nadzieja ujarzmienia piorunów i w ogóle unikania burz. Chociaż „maszyna atmosferyczna” różniła się w zasadzie od piorunochronu, w rzeczywistości funkcjonowała tak samo jak on. Pierwszą taką “maszynę”, ustawioną w czerwcu 1754 r., zdemontowano po pięciu latach, gdy chłopi zaczęli obarczać ją winą za długotrwałą suszę. Druga taka konstrukcja została zamontowana po 1761 r. na wieży kościoła w Príméticach.
Kolejnym zakresem zainteresowań D. był wpływ wywierany przez elektryczność na organizmy żywe i związana z tym elektroterapia, którą się intensywnie zajmował od 1754 r. Utrzymywał też ścisły kontakt z uczonymi takimi jak J. Franz, J. A. Scrinci czy K. Boháč. Korespondował m.in. z Leonhardem Eulerem i znane mu były eksperymenty Benjamina Franklina.