OLSZEWSKI, Karol (Stanisław )

W 1866 r. uzyskał świadectwo dojrzałości w Tarnowie i rozpoczął studia chemiczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1869 r. został demonstratorem, a dwa lata później asystentem profesora Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego Emiliana Czyrniańskiego, co ułatwiło mu rozpoczęcie kariery naukowej. W 1872 r. uzyskał absolutorium i otrzymał stypendium rządowe, umożliwiające dalsze studia na uniwersytecie w Heidelbergu, gdzie kształcił się pod kierunkiem prof. R. Bunsena i prof. G. Kirchhoffa, uzyskując 3 VIII 1872 r. dyplom doktora filozofii. Po odbyciu krótkiej podróży naukowej po Niemczech i Austrii powrócił do Krakowa i ukończył przewód habilitacyjny w 1873 r. W 1891 r. został mianowany profesorem zwyczajnym i do roku 1915 pełnił funkcję kierownika Zakładu Chemii Nieorganicznej i Analitycznej. Dorobek naukowy Olszewskiego obejmuje ponad 110 pozycji dotyczących skraplania gazów i właściwości różnych substancji w niskich temperaturach, jak również ok. 20 publikacji związanych z chemią analityczną.W lutym 1883 r. rozpoczął wspólnie z prof. fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego Zygmuntem Wróblewskim, badania dotyczące skraplania gazów. W kwietniu 1883 r. Olszewski i Wróblewski wykorzystując zmodyfikowaną przez siebie aparaturę L. Cailleteta skroplili w stanie statycznym tlen i inne tzw. „gazy łatwe”, jak azot i tlenek węgla. Udało im się otrzymać ciecz, posiadającą stały menisk, barwę oraz mierzalną temperaturę wrzenia. Badania Olszewskiego i Wróblewskiego referowano na posiedzeniach Akademii Umiejętności w Krakowie oraz na posiedzeniach akademii nauk w Paryżu i Wiedniu. Kolejne osiągnięcia Olszewskiego w zakresie kriogeniki, to skroplenie w stanie dynamicznym wodoru (1884), w warunkach najbardziej zbliżonych do znanych obecnie wartości parametrów krytycznych tego gazu. Również w roku 1884 Olszewski skonstruował pionierski aparat umożliwiający otrzymanie 2-3 cm3 cieczy kriogenicznej, stosując tzw. klucz cieplny. Aparat posiadał kaskadowy system chłodzenia, w którym następowało obniżenie ciśnienia czynnika chłodzącego, co pozwalało na pożądane obniżenie temperatury. W 1890 r. Olszewski konstruuje aparat kaskadowy o wydajności ok. 200 cm3 z możliwością wylewania uzyskanej cieczy kriogenicznej. W 1902 r. konstruuje dwa typy skraplarek wodoru wykorzystując zasadę adiabatycznego rozprężania cieczy i przeciwprądowy system chłodzenia skroplonym powietrzem. W Krakowie, w zakładzie mechanicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego wykonanych zostało ponad 200 takich skraplarek, które sprzedawane były do nowo tworzących się pracowni kriogenicznych w całej Europie. Skraplarki cieszyły się dużym uznaniem, bezpieczeństwem pracy, dużą wydajnością i niezawodnością. W tym czasie Olszewski rozpoczął rozległe badania nad skraplaniem i zestalaniem innych gazów, jak np. ozon, siarkowodór, etan, propan. Ich temperatury krytyczne nie były tak niskie, jak w przypadku wodoru, ale wyniki tych badań znacznie przyczyniły się do poszerzenia stanu wiedzy o materii. Badania prowadzone w Krakowie przez Karola Olszewskiego i Zygmunta Wróblewskigo miały nowatorski charakter i do roku 1895 Kraków był ośrodkiem, gdzie uzyskiwano najniższą temperaturę -225 0C. Karol Olszewski był dużym autorytetem w tworzącej się właśnie nowej dziedzinie chemii – kriogenice, czego dowodem może być przesłanie mu próbek argonu (Ar) i helu (He) do skroplenia, przez W. Ramsaya – przyszłego laureata Nagrody Nobla. W 1894 r. Olszewski skroplił i zestalił argon oraz określił jego parametry krytyczne. Na przełomie wieków XIX i XX Olszewski zajął się skropleniem helu, jednak mała ilość pierwiastka, jakim dysponował oraz szczupłe środki finansowe, uniemożliwiły pomyślne zakończenie tych badań. Prace Olszewskiego, wykraczające poza kriogenikę, dotyczyły głównie analizy wody. Prace, te miały duże znaczenie społeczne w Krakowie, ponieważ wykorzystano je w trakcie projektowania systemu zaopatrzenia miasta w wodę. Kolejne prace spoza kriogeniki dotyczyły: technik analitycznych, elektrochemii oraz chemii organicznej. W 1891 r. został powołany na członka Paryskiej Akademii Umiejętności. Cztery lata później otrzymał godność członka honorowego Towarzystwa Lekarskiego w Wilnie, a w 1897 r. Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika w Krakowie. W roku 1896 władze austriackie przyznały mu Order Żelaznej Korony III kl., a w 1908 - nadały tytuł radcy dworu.