GHEGA, Karl Ritter von

Z powodu zasług około budowy dróg, mostów i tras kolejowych, w tym spektakularnej budowy kolei przez przełęcz Semmering, G. zaliczany jest do najważniejszych techników komunikacji XIX w.
Będąc synem oficera marynarki Antona G. kształcił się w latach 1814-1817 w Kolegium Wojskowym św. Anny w rodzinnej Wenecji na kursie filozoficzno-matematycznym, następnie studiował od 1817 do 1819 r. na Akademii Sztuk Pięknych w Wenecji i na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Padewskiego, gdzie po egzaminie zdanym z odznaczeniem nadano mu jako młodzieńcowi w wieku zaledwie 17 lat stopień doktora nauk matematycznych.
Praktyczną działalność jako inżynier rozpoczął w 1819 r. od posady w zarządzie budowlanym Wenecji. Pracował tam nieprzerwanie do 1836 r., a potem - po czteroletnim urlopie - ponownie w latach 1840-1842. Z tego stanowiska prowadził w podówczas austriackich prowincjach Włoch budowę dróg i mostów i był odpowiedzialny za planowanie budownictwa i komunikacji, a od 1833 r. także za wszystkie zadania państwowych służb budowlanych.
Zdecydowany przełom w życiu G. przyniosło rozpoczęcie w 1836 r. budowy tzw. Kolei Północnej (niem. KFNB: K.u.K. Privilegierte Kaiser-Ferdinands-Nordbahn). W Urzędzie Miasta Wenecji G. wystąpił o urlop, a uzyskawszy go podjął pracę w nowo powstałym towarzystwie kolejowym. Najpierw został przez towarzystwo wysłany do Anglii, Niemiec, Belgii i Francji dla zapoznania się z tamtejszym kolejnictwem, a następnie prowadził jako starszy inżynier prace projektowe i budowlane na poszczególnych odcinkach Kolei Północnej. W ciągu zaledwie czterech lat zdołał zebrać bogate doświadczenia i posiąść nadzwyczajną znajomość spraw kolejnictwa.
Wezwany w 1840 r. do Wenecji i tym samym zmuszony do powrotu na służbę państwową, G. wystarał się o przeniesienie do Tyrolu, gdzie przez prawie dwa lata zajmował się znowu budową dróg i mostów i m.in. przygotowywał projekty tras górskich przez Valsugana i przełęcz Finstermünz.
Gdy w końcu 1841 r. w Austrii podjęto decyzję o budowie kolei państwowej, zaproponowano G. jako doskonałego znawcę problemów kolejnictwa na stanowisko inspektora technicznego nowo powstałej dyrekcji generalnej, odpowiedzialnego za trudny odcinek południowy do Triestu. Funkcja ta obejmowała także przerzucenie toru przez masyw Semmering. Najpierw w 1842 r. wyjechał na żądanie izby finansowej przez Anglię do USA, aby zapoznać się z postępami w technice budowania kolei górskich. Z podróży tej G. powrócił z głębokim przekonaniem, że możliwe jest przeprowadzenie przez Semmering kolei adhezyjnej. W ciągu następnych sześciu lat, kiedy jako inspektor dyrekcji generalnej poznawał wszystkie projekty i prace budowlane odcinka południowego kolei państwowej, zdołał ukończyć trasę Mürzzuschlag-Graz (1844) i odcinek Graz-Cilli (słoweń. Celje) (1846), jak również opracować gotowy do realizacji projekt kolei przez Semmering.Miała to być kolej wyłącznie adhezyjna ze wzniesieniem toru maksymalnie 25 promili, trasa pozioma z tunelem wierzchołkowym. G. udało się przeforsować swój projekt mimo ostrej polemiki i wbrew wszelkim powątpiewaniom, tak że w lecie 1848 r. mógł rozpocząć budowę kolei przez Semmering z Gloggnitz do Mürzzuschlag.
Niemal w tym samym czasie rozpoczęła się błyskawiczna kariera G. w państwowej służbie urzędniczej - 1848: generalny inspektor kolei państwowych i radca sekcji kolejnictwa; 1849: kierownik sekcji kolejnictwa w Ministerstwie Handlu, Rzemiosła i Budownictwa Publicznego; 1850: przewodniczący sekcji kolejnictwa państwowego w dyrekcji generalnej; 1852: kierownik dyrekcji centralnej budownictwa kolejowego i tym samym główna osoba odpowiedzialna za całość budownictwa kolejowego w monarchii za wyjątkiem Królestwa Lombardzko-Weneckiego. Już w 1854 r. G. był w stanie przedstawić szkic programu budowy kolei w całej monarchii naddunajskiej.
O ile kolej przez Semmering otwarto w 1854 r. bez jakichkolwiek uroczystości, o tyle otwarcie całej kolei południowej w 1857 r. w Trieście stało sie dla G. prawdziwym triumfem.
Rozpoczęty w 1854 r. proces stopniowego wyprzedawania kolei państwowej w ręce prywatnych towarzystw kolejowych, który doprowadził w 1859 r. do ostatecznego rozwiązania dyrekcji centralnej, oznaczał dla G. głęboką cezurę. Jako pracownik został przejęty przez ministerstwo finansów i zajmował się jedynie wcześniejszymi sprawami, które w żadnym stopniu nie odpowiadały jego wybitnym kwalifikacjom.
Poza wydaniem kilku publikacji G. rozwinął również niektóre narzędzia do pomiaru gruntu, i tak np. istotnie udoskonalił łatę niwelacyjną oraz oktant z noniuszem do mierzenia kątów.
G. przez całe życie pozostał w stanie bezżennym. W 1851 r. otrzymał austriacki tytuł kawalera (niem. Ritter), a w 1869 r. - dziewięć lat po jego śmierci - na stacji kolejowej Semmering stanął jego pomnik.