BOŽEK, Josef

Jako syn rodziny młynarzy B. już jako uczeń szkoły miejskiej a potem gimnazjum w Cieszynie przejawiał duże zainteresowanie mechaniką i fizyką. Jako gimnazjalista zbudował około 40 modeli różnych maszyn i urządzeń technicznych. W 1803 r. pojechał do Brna, by w tamtejszej szkole ewangelickiej dalej kształcić się w zakresie matematyki i mechaniki u Christiana Karla André. Rok później powędrował na piechotę do Pragi z modelem postrzygarki sukna. Tam najmował się jako zręczny zegarmistrz i rytownik, konstruował zegary różnego typu, zarówno kieszonkowe jak i wahadłowe. Jeden z jego zegarów zakupiło praskie obserwatorium astronomiczne.
Poza pracą zawodową B. uczęszczał na wykłady z matematyki i mechaniki w Instytucie Politechnicznym oraz z filozofii i logiki na Uniwersytecie Karola. Po krótkim okresie pracy w charakterze wychowawcy w rodzinie grafa Clam-Martinic zatrudniony został w Instytucie Politechnicznym jako zegarmistrz i mechanik z pensją roczną 300 dukatów. Tutaj mógł realizować swój zamysł stworzenia zbioru modeli maszyn i aparatów fizycznych. Sam budował modele urządzeń zegarmistrzowskich; umożliwiono mu również zajmowanie się maszyną parową podarowaną Instytutowi Politechnicznemu przez Georga von Buquoya (→Buquoy). W tych latach B. pracował wspólnie z Franzem Josefem Gerstnerem (→Gerstner) nad konstrukcją własnej maszyny parowej; udzielał się również w jego HHandbuch der Mechanik".
Zafascynowany możliwościami maszyny parowej B. skonstruował pojazd drogowy oraz łódź z napędem parowym. Pierwszy zakończony sukcesem pokaz jego dwuosobowego pojazdu parowego odbył się w 1815 r., a dokładnie 24 i 28 września, w praskim parku Stromovka. Prezentacja parowca kołowego, która odbyła się na bocznej odnodze Motławy w dniu 1 czerwca 1817 r., nie przebiegła szczęśliwie. Podczas gwałtownej burzy oraz powstałego zamieszania i paniki skradziona została kasa z całym dochodem z pokazu. W dramatyczny sposób pogorszyło to już wcześniej niepewną sytuację finansową B., a on sam w napadzie depresji zniszczył parowiec. Ilustracja na plakacie zapraszającym na imprezę z 1817 r. daje nam dzisiaj wyobrażenie tej wczesnej konstrukcji. Dzięki niej B. należy do pionierów zastosowania mocy pary w komunikacji.
B. nadal pracował jako zegarmistrz. Jego pracownia wytwarzała zegary wieżowe, małe zegarki kieszonkowe, ale też wagi i protezy. Zbudował on m.in. mechanizm dla zegara na wieży Domu Inwalidów w Pradze-Karlinie (1824). Od 1826 r. ponownie zaczął zajmować się projektami komunikacyjnymi. Zbudował pojazdy dla kolei konnej Czeskie Budziejowice - Linz, a dokładniej mówiąc kołowe pojazdy do przewozu żwiru w trakcie trwania prac budowlanych oraz czterokołowe wagony towarowe już dla właściwej kolei. Pracą tą zajmował się aż do śmierci.
Synowie B. František i Romuald poszli w ślady ojca i pozostawili po sobie liczne maszyny i urządzenia z zakresu gospodarki wodnej, zegarmistrzostwa, techniki teatralnej, jak również instrumenty muzyczne.