MARCI, Jan (Marek)

M. uczęszczał do czeskiej szkoły w Litomyšlu i ukończył studium łacińskie w gimnazjum jezuitów w mieście Jindřichův Hradec oraz uniwersytet w Ołomuńcu. Jako magister filozofii studiował medycynę w latach 1622-1625 na Uniwersytecie Praskim, z którym był później związany przez całe swoje życie. W 1626 r. został mianowany profesorem nadzwyczajnym, a w 1630 r. profesorem zwyczajnym medycyny. W latach 1638-1664 był czynny jako dziekan Wydziału Medycznego, a w roku 1662/63 jako jego rektor. M. pełnił także funkcję higienisty krajowego, radcy cesarskiego oraz przybocznego lekarza Ferdynanda III i Leopolda I. Pierwsze prace M. dotyczyły problemów neurofizjologii (epileptologii) i embriologii. Zbliżał się w nich do niektórych późniejszych prac Williama Harveya o rozmnażaniu ssaków. Ze względu na swoje szerokie zainteresowania rozciągające się na fizykę, chemię, alchemię, astronomię i hermetyzm M. ma opinię uniwersalnego uczonego barokowego. Jako lekarz propagował metody i kuracje naturalne, hartowanie organizmu i zdrowe żywienie.
Obok zasług dla rozwoju nauk medycznych M. jest znany także jako pierwszy czeski fizyk, który kontynuował myśl Galileusza. W pracy “ De proportione motus” z 1639 r. zajmował się podstawami mechaniki, przede wszystkim swobodnym spadaniem, ruchem wahadłowym i strukturą ciał elastycznych. M. po raz pierwszy jasno rozróżnił zachowanie się ciał elastycznych, nieelastycznych i łamliwych, przyczyniając się tym samym do rozwoju nauki o właściwościach materiałów. W obszernej monografii “Thaumantias. Liber de arcu coelesti” (1648) M. omówił problemy optyki, m.in. refleksy i załamanie światła oraz powstanie tęczy i opublikował swoje pierwsze obserwacje dyspersji światła przy zjawiskach załamania w momencie przechodzenia przez małe otwory i obchodzenia dookoła niewielkich przeszkód. Streścił tu wyniki kilku eksperymentów, w których pokazał, że promienie światła różnej barwy mają różne kąty załamania i że promienie te przy dalszym przechodzeniu przez pryzmat nie ulegają dalszemu rozkładowi.
Dopiero w nowszych czasach doceniono prace naukowe M. z zakresu fizjologii, teorii zderzeń ciał, optyki i spektroskopii. Mimo pewnej izolacji, zarówno w obrębie społeczeństwa czeskiego, jak i w kontekście europejskim w czasie wojny trzydziestoletniej, M. uwzględniał prace naukowe swoich czasów w początkach epoki nauk przyrodniczych.