ROSTAFIŃSKI, Józef (Tomasz )

W 1866 roku ukończył gimnazjum w Warszawie. W latach 1866-1869 studiował w Szkole Głównej Warszawskiej, początkowo w Sekcji Matematycznej, później w Sekcji Przyrodniczej. Podczas studiów opracował spis roślin kwiatowych Królestwa Polskiego uwzględniając wiele nowych i słabo poznanych gatunków. „Florae Polonica Prodromus” była pierwszą syntezą florystyczną tego obszaru wydana w Wiedniu w 1872 roku. W latach 1869 -1872 studiował biologię i zoologię w uniwersytetach w Jenie, Halle i Strasburgu. W roku 1873 uzyskał stopień doktora filozofii Uniwersytetu w Strasburgu, przedstawiając wyniki swoich badań nad śluzowcami w pracy „Versuch eines Systems der Mycetozoen”. Józef Rostafiński po raz pierwszy zaproponował ujęcie systematyczne tej grupy organizmów. W 1875 roku jako docent botaniki Uniwersytetu w Strasburgu, prowadził wykłady z systematyki roślin. Opublikowana w 1875 obszerna praca napisana w języku polskim „Śluzowce”, była pierwszą w światowej literaturze monografią śluzowców. Praca Józefa Rostafińskiego wprowadzała oryginalne podziały, a wiele z zaproponowanych w niej ujęć systematycznych zostało zaakceptowane przez późniejszych badaczy. W 1876 roku został docentem Katedry Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego. W Krakowie kontynuował rozpoczęte w Strasburgu badania nad glonami morskimi – brunatnicami z rodziny Laminariaceae. Prowadził eksperymenty nad rozmnażaniem morszczynu, których wyniki ogłosił w 1877 w artykule „O podzielności jaja i zapłodnieniu u morszczynów”. Rostafiński dowodził istnienia u glonów zjawiska merogonii, czyli możliwości zapłodnienia i rozwoju sztucznie oddzielonych jaj. W wydanej w 1877 roku obszernej monografii „ Prodrome d’une Monographie des Laminariacèes” Józef Rostafiński dokonał próby uporządkowania systematyki glonów morskich - listownic. Praca została odznaczona złotym medalem Królewskiej Akademii Nauk w Belgii. Józef Rostafiński był pionierem polskiej fykologii. W 1878 roku został profesorem nadzwyczajnym (zwyczajnym w 1882) Uniwersytetu Jagiellońskiego katedry botaniki i dyrektorem Ogrodu Botanicznego w Krakowie. Oprócz pracy na Uniwersytecie prowadził badania flory w Tatrach, zwłaszcza glonów. Rezultatem była napisana w1883 roku monografia systematyczna rodzaju Hydrurus i nowo odkrytej sinicy Sphaerogonium. Prace te przyniosły mu miano pioniera badań wysokogórskich glonów, przede wszystkim gatunków naśnieżnych. Po roku 1883 Józef Rostafiński rozpoczął badania nad zagadnieniem nowym w skali światowej: historią roślin uprawnych. Jego dalsze studia dotyczyły historii botaniki, dziejów nazewnictwa z szerokim nawiązaniem do etnologii, historii kultury i dziejów Słowiańszczyzny. Badania, prowadzone w latach 1883 – 1900 polegały na gromadzeniu wiedzy o aktualnym poziomie upraw na ziemiach polskich. W tym celu rozpisał ankietę na temat nazewnictwa i użytkowania roślin. Drugi kierunek poszukiwań stanowiły badania dawnych źródeł – staropolskich dzieł botaniczno – farmaceutycznych, rolniczych i gospodarskich. Efektem było dzieło o interdyscyplinarnym znaczeniu „Średniowieczna historia naturalna” wydane w roku 1900. To pionierskie w skali światowej opracowanie wiedzy o przyrodzie Polski w średniowieczu, zawierało identyfikację ok. 110 gatunków roślin, zwierząt i minerałów znanych w najdawniejszych czasach. Było klasyczną pracą zakresu historii botaniki oraz skarbnicą danych dla językoznawstwa i etnobotaniki. Józef Rostafiński był członkiem: Akademii Umiejętności w Krakowie (1883), Polskiej Akademii Umiejętności (1919), Zoologische-botanische Gesellschaft w Wiedniu (1871), Botanischer Verein w Branderburgu (1871), Francuskiego Towarzystwa Nauk Ścisłych (1873), Francuskiego Towarzystwa Nauk Przyrodniczych (1874), Towarzystwa Nauk Przyrodniczych w Mediolanie (1878). Był członkiem założycielem Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika w 1875 roku. W 1925 roku odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Polonia Restituta.