NEUMANN, János
(John von)
* 28. 12. 1903, Budapeszt, Węgry
† 9. 2. 1957, Waszyngton, USA
Matematyk
Pochodzący z zamożnej rodziny N. uczęszczał go gimnazjum ewangelickiego w Budapeszcie, a następnie studiował od 1921 r. matematykę na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Budapesztańskiego oraz chemię i inżynierię w Technicznej Szkole Wyższej w Zurychu. W 1925 r. uzyskał dyplom chemiczno-inżynieryjny, a w roku następnym doktorat “summa cum laude” z matematyki.
Bezpośrednio potem N. wyjechał do Niemiec, habilitował się na Uniwersytecie Berlińskim i w 1929 r. został „Privatdozentem” matematyki na Uniwersytecie w Hamburgu. W 1930 r. po raz pierwszy został zaproszony do Stanów Zjednoczonych na wykłady na Uniwersytecie Princeton. Wprawdzie w 1931 r. powrócił do Niemiec, ale jeszcze w tym samym roku z przyczyn politycznych wyjechał z Niemiec, przenosząc się wraz z żoną ostatecznie do Stanów i osiedlając się w Princeton, gdzie otrzymał profesurę na uniwersytecie i w słynnym Institute for Advanced Studies.
Tutaj N. zajmował się matematycznymi podstawami mechaniki kwantowej, o czym napisał monografię w roku 1932, a także matematycznymi problemami balistyki i hydrodynamiki. W czasie II wojny światowej brał udział w Projekcie Manhattan, w ramach którego zajmował się rozwojem szybszych komputerów sterownikowych, a w 1944 r. sporządził konspekt komputera EDVAC (Electronic Discrete Variable Automatic System), który uruchomiono w 1952 r. Po wojnie został członkiem Atomic Energy Commission i zajął się kwestiami programowania.
N. otrzymał wiele odznaczeń (m.in. Medal Einsteina i Nagrodę Fermiego). Gdy prezydent Eisenhower wręczał mu Medal Wolności, N. był już przykuty do wózka inwalidzkiego z powodu raka kości.
