NARUTOWICZ, Gabriel ( Józef)

W latach 1873-1883 uczęszczał do niemieckiego gimnazjum klasycznego w Lipawie. Studia wyższe rozpoczął w 1884 roku na Wydziale Fizyko-Matematycznym uniwersytetu w Petersburgu. Z powodu rozwijającej się gruźlicy płuc na początku 1886 roku przerwał studia i wyjechał na leczenie do Szwajcarii. Po powrocie z leczenia jesienią 1886 roku naukę kontynuował na wydziale inżynierii budowlanej Eidgenössische Technische Hochschule w Zurychu, który ukończył w 1891 roku. Podczas studiów Narutowicz luźno związany był z emigracyjną grupą „Proletariat” udzielił pomocy rewolucjoniście Aleksandrowi Dębskiemu, narażając się w ten sposób władzom rosyjskim, co w konsekwencji uniemożliwiło mu powrót do kraju. Po uzyskaniu dyplomu zdecydował się zostać w Szwajcarii. Pracę zawodową rozpoczął w 1891 roku w Saint Gallen w Biurze Budowy Kolei St. Gallen-Zug. W latach 1892 -1895 pracował na stanowisko inżyniera w dziale budowy miejskiego Biura Wodociągów i Kanalizacji. W 1895 roku otrzymał obywatelstwo szwajcarskie i objął kierownictwo jednej z sekcji regulacji Renu. Po kilku miesiącach przyjął nową posadę w znanym biurze inżynieryjnym inż. L. Kürsteinera w St. Gallen, specjalizującym się w budownictwie kolei, wodociągów i kanalizacji. Już pierwsze hydrotechniczne projekty Narutowicza wzbudziły uznanie u specjalistów zdobyły nagrody na międzynarodowych wystawach w Paryżu w 1896 i 1900 roku. Ugruntowało to jego pozycję w środowisku inżynieryjnym Szwajcarii. L. Kürsteiner powierzył mu kierownictwo firmy, a następnie zaproponował mu, aby został jego wspólnikiem. Narutowicz wykonał wiele projektów i nadzorował budowę elektrowni wodnych o mocach sięgających 10 tys. KM, m.in. w Kubel pod St. Gallen na rzece Urnäch, w Andelsbuch w zach. Austrii ( 1905-1908), w Refrain na rzece Doubs (1906-1908) i w Monthey (1908-1910). W 1906 roku zaproponowano mu objęcie katedry na politechnice w Zurychu. W 1907 roku objął Katedrę Budownictwa Wodnego w Eidgenössische Technische Hochschule oraz uzyskał stopień profesora. Praca w Zurychu spowodowała wycofanie się Narutowicza z biura Kürsteinera. W 1908 roku Narutowicz otworzył własne biuro inżynierskie, które pod jego wybitnym kierownictwem wykonało wiele projektów, ocen i ekspertyz oraz nadzorowało budowę kilkunastu elektrowni wodnych w Szwajcarii, Włoszech, Austrii i Hiszpanii. Najwybitniejszym dziełem Narutowicza była elektrownia wodna Mühleberg na rzece Aare o mocy 65 tys. KM, wybudowana w latach 1917-1920, wówczas jedna z największych i najnowocześniejszych na świecie. Dolinę Aaru zamkniętą betonowym jazem wyposażono w urządzenia do automatycznej regulacji przepływu wody, tworząc sztuczne jezioro o powierzchni 3 km2 i pojemności około 10 mln m3. Woda napędzała 6 turbin o łącznej mocy 48600 KM. Pełna moc produkcyjna elektrowni wyniosła w 1923 roku 64800 KM. Narutowicz był autorem niezrealizowanego projektu elektrowni wodnej w Obershali wśród lodowców i jezior Alp Berneńskich o przewidywanej mocy 210 tys. KM. Nowatorskim założeniem miało być wykorzystanie do napędu hydrogeneratorów zakumulowanej wody z topniejących lodowców. Koncepcja ta została zrealizowana w Szwajcarii dopiero w 1955 roku. Opisy techniczne niektórych projektowanych i budowanych elektrowni zamieszczał w czasopiśmie „ Szwajcariaerische Bauzeitung”. Narutowicz uznawany za jednego z najwybitniejszych europejskich twórców elektrowni wodnych i świetnego znawcę zagadnień geologicznych wyjeżdżał jako ekspert do Finlandii, Portugalii, Niemiec, Francji, Algieru i Turcji. W latach 1913-1920 był dziekanem Wydziału Inżynierii politechniki w Zurychu. Równocześnie był stałym członkiem Wydziału Budowlanego m. Zurychu, członkiem Komisji Gospodarki Wodnej przy Departamencie Spraw Wewnętrznych Rady Związkowej. W 1914 roku rząd szwajcarski delegował go do Międzynarodowej Komisji Regulacji Renu, a w latach 1915 i 1919 był jej przewodniczącym. W Zurychu był też członkiem Stowarzyszenia Wychowanków Politechniki, Stowarzyszenia Przyrodoznawczego, Stowarzyszenia Inżynierów i Architektów, gdzie wygłaszał odczyty o budownictwie hydrotechnicznym. W 1920 roku zrezygnował z zajmowanych stanowisk i wyjechał do Polski, gdzie został powołany na Ministra Robót Publicznych w rządzie Władysława Grabskiego. Pozostał na tym stanowisku do 1922 roku. 9 XII 1922 roku został wybrany na pierwszego prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej. 16 XII t. r. podczas wystawy w gmachu Zachęty w Warszawie został zmordowany przez fanatyka politycznego, członka Związku Ludowo-Narodowego Eligiusza Niewiadomskiego.