WERTHEIM, Franz (Freiherr von)

Wyrosły w skromnych warunkach małej rodziny kupieckiej W. otrzymał typowe w owych latach wykształcenie handlowe. Wzbroniono mu natomiast wymarzonego kształcenia technicznego. Po ukończeniu szkół odbył podróż przez Niemcy, Francję i Anglię. Powróciwszy do Austrii porzucił kupiectwo i wybudował w roku 1841 w Krems fabrykę produkującą narzędzia. Początkował wmontowywał w swoim warsztacie sprowadzane z zagranicy kawałki stali w uchwyty, ławy stolarskie i tokarki. Narzędzia te produkował z dostępnego w Austrii grabu pospolitego. Jednocześnie zainicjował nowe doświadczenia w hamerniach (kuźniach) styryjskich, mające doprowadzić do polepszenia jakości stali, tak aby mogła ona w niezbyt odległej przyszłości zastąpić zagraniczną.
W 1842 r. przejął dwie kuźnie narzędziowe, jedną w Wiedniu, a drugą w Neubergu koło Scheibbs. W 1845 r. na wystawie rzemiosł w Wiedniu jego kolekcja wzorców licząca bez mała tysiąc eksponatów otrzymała pierwszą nagrodę. Została ona włączona do zbiorów Gabinetu Technologicznego w Instytucie Politechnicznym w Wiedniu. W przyszłości kolekcje W. prezentowane na wystawach światowych też będą włączane do innych ważnych zbiorów wzorców i materiałów dydaktycznych, jak np. w Conservatoire des Arts et Métiers w Paryżu (1855) czy w South Kensington Museum w Londynie (1867; dziś: Science Museum).
Przez szereg lat W. współpracował ze swoim teściem Wilhelmem Knepperem. Przedsiębiorstwo to wytwarzało papier kolorowy, od 1853 r. żelatynowy, a w 1856 r. podjęto masową produkcję bibułki papierosowej. Rozstanie z żoną zakończyło też współpracę z Knepperem.
W 1851 r. W. uzyskał prawa patentowe do kasy firmy Sommermayer zaprezentowanej na wystawie światowej w Londynie, a w roku następnym patent austriacki na jej udoskonaloną wersję. Również w 1852 r. uruchomił w Wiedniu-Erdberg pierwszy warsztat produkujący kasy ogniotrwałe. W lutym 1853 r. zorganizował publiczny pokaz ogniowy, na którym wykazał odporność swoich kas na działanie ognia.
Po tym pokazie bank narodowy, wszystkie urzędy podatkowe oraz liczne instytucje kredytowe monarchii zamówiły jego kasy ogniootrwałe. W roku 1857 przeprowadził w Konstantynopolu, w obecności sułtana kolejną próbę ogniową, sukces której zaowocował eksportem na Wschód. W następnym roku W. połączył swoje warsztaty wiedeńskie w jeden zakład na ówczesnej Louisengasse (dzisiaj Mommsengasse) w czwartej dzielnicy Wiednia.
W 1863 r. W. zakupił prawa patentowe na zamek bębenkowy wynaleziony przez Amerykanina Yale’a i zaopatrzył wszystkie kasy w zamki i klucze tego systemu. Po tych sukcesach handlowych wydał w 1869 r. „Wergzeugkunde für Holzarbeiter “ („Podręcznik narzędziowy dla robotników drzewnych”). Składa się on z tomu z tekstem i tomu z ilustracjami, w którym na 41 tablicach przedstawiono, zwykle barwnie, 1081 obrazów wszystkich znanych wówczas narzędzi, a także proste drewniane urządzenia i maszyny.
Rozkwitające przedsiębiorstwo przekształciło się w 1872 r. w spółkę akcyjną. Ale gdy w 1873 r. kursy akcji załamały się na fali ogólnego kryzysu, W. wykorzystał okazję, żeby przedsiębiorstwo z powrotem przekształcić we własność prywatną.
W. brał udział w wystawie międzynarodowej w Kapsztadzie (1877) oraz w wystawie światowej w Paryżu (1878) i w Sydney (1879). Oprócz działalności przemysłowej W. był też posłem sejmiku Dolnej Austrii, radcą gminy Wiedeń (1868-1874), wiceprezesem wiedeńskiej Izby Handlowo-Rzemieślniczej (1858-1866), prezesem Stowarzyszenia Rzemiosł Dolnej Austrii (1871-1874) oraz kuratorem Austriackiego Muzeum Sztuki i Przemysłu.