MACH, Ernst

M. urodził się w Chrlicach jako syn nauczyciela i posiadacza ziemskiego Johanna M. i jego żony Josephine, a ochrzczony został w pobliskich Turanach. Wkrótce rodzina przeniosła się do Untersiebenbrunn (Dolna Austria), gdzie dorastał i początkowo był uczony przez ojca. W 1847/48 r. M. poszedł do gimnazjum benedyktynów w Seitenstetten. Chłopiec nie interesował się ani pobożnymi sentencjami, ani dawnymi językami, toteż duchowi nauczyciele uznali go za pozbawionego talentu, wskutek czego ojciec ponownie podjął się uczenia syna. Ponad dwa lata był w terminie u stolarza, z myślą o ewentualnym wyjeździe do Ameryki. Późniejszy szacunek M. dla pracy rzemieślniczej zdaje się wyrastać z tego właśnie doświadczenia. Szóstą klasę gimnazjum prowadzonego przez pijarów ukończył w Kroměřížu i tam też zdał maturę. Religię jednak odrzucał od czasów młodości. W 1854 r. M. zapisał się na uniwersytet na studia fizyki, filozofii i matematyki. Studiował u Andreasa von Ettingshausena, Josefa Grailicha i Josefa Petzvala (→Petzval). Napisał rozprawę doktorską “O rozładowaniu i indukcji elektrycznej” (tytuł niemiecki: „Über elektrische Entladung und Induktion”); promocja odbyła się w styczniu 1860 r. Już rok później habilitował się z fizyki na Uniwersytecie Wiedeńskim. W 1861 r. przeprowadził akustyczny dowód efektu Dopplera.
W 1864 r. przyjął zaproszenie na profesora zwyczajnego matematyki do Grazu. W 1866 r. został mianowany profesorem fizyki. W Grazu ożenił się w 1867 r. z Luisą Marussig, z którą miał czterech synów i córkę. Jeszcze w tym samym roku przeszedł do Pragi na stanowisko profesora fizyki eksperymentalnej. W roku 1879/80 był rektorem Uniwersytetu Praskiego, a miał już doświadczenie administracyjne po piastowaniu urzędu dziekana Wydziału Filozoficznego w roku 1872/73. Daremnie występował przeciwko rozdzieleniu Uniwersytetu Praskiego na niemiecki i czeski oraz utworzeniu drugiego uniwersytetu, czeskiego. W 1883 r. ponownie wybrano go na rektora, ale już po pół roku wycofał się z urzędu. W okresie praskim ukazały się jego najważniejsze monografie, a niemal wszystkie one miały kilka wydań i przedruków.
Nazwisko M. znane jest dzięki jego badaniom nad zjawiskami zachodzącymi w czasie lotu pocisku (1878-1889). Stosunek prędkości obiektu do prędkości dźwięku nazywamy “liczbą Macha”. W lotnictwie “liczba M.” stała się jednostką prędkości dla obiektów szybko latających. W 1886 r. M. wykonał pierwsze chronofotografie pocisków lecących z prędkością ponaddźwiękową razem z otaczającymi je stożkami zagęszczonego powietrza. M. uznaje się za tego, który przygotował podstawy dla teorii względności A. Einsteina.
W 1867 r. został członkiem-korespondentem, w 1880 r. członkiem rzeczywistym, a w 1897 r. sekretarzem klasy matematyczno-przyrodniczej Akademii Nauk w Wiedniu. W 1895 r. M. został. profesorem na Uniwersytecie w Wiedniu. Utworzono tam specjalnie dla niego Katedrę Filozofii, zwłaszcza Historii i Teorii Nauk Indukcyjnych (niem. „Philosophie, besonders Geschichte und Theorie der induktiven Wissenschaften”). Tym samym uwidoczniła się i na zewnątrz zmiana jego zainteresowań badawczych, które coraz bardziej ciążyły ku problemom teorii poznania, filozofii oraz historii i teorii nauki. W 1897 r. nadano mu tytuł radcy dworu. W 1898 r. przeżył udar mózgu, który wprawdzie nie wyrządził szkody jego możliwościom umysłowym, ale spowodował paraliż połowy ciała, wskutek czego M. nie mógł już wykonywać swoich obowiązków nauczycielskich. W 1901 r. dobrowolnie zrezygnował ze stanowiska profesora. Od 1904 r. przeprowadzał ze swym synem doświadczenia optyczne. W 1905 r. ukazała się jego książka “Erkenntnis und Irrtum”, rzecz o psychologii i logice w badaniach. Wiosną 1913 r. przeprowadził się do swego najstarszego syna Ludwiga do Haar-Vaterstetten pod Monachium, gdzie w 1916 r. zmarł.