AUER VON WELSBACH, Carl (Freiherr)

Dzięki osiągnięciom dotyczącym gazowego światła żarowego, żarówki elektrycznej, zapalniczki ze związkami ceru oraz licznym wynalazkom A. należy do najwybitniejszych naukowców austriackich przełomu XIX i XX wieku.
Ojcem A. był Alois A. (1813-1869), od 1841 r. dyrektor c.k. Drukarni Dworskiej i Państwowej w Wiedniu, który wynalazł m.in. typograficzną maszynę płaską oraz maszynę do druku folią miedzianą. Za swoje zasługi został w r.1860 wyniesiony do stanu szlacheckiego i otrzymał tytuł „von Welsbach”. Jego syn Carl A. studiował od 1878 r. w Wiedniu u Adolfa Liebena oraz chemię u Roberta Bunsena w Heidelbergu. U Bunsena zapoznał się z analizą spektralną oraz trudną do wyróżnienia grupą pierwiastków ziem rzadkich. Po powrocie do Wiednia w 1885 r. rozdzielił dydym na dwa pierwiastki: prazeodym i neodym.
Gazowe światło żarowe odegrało znaczącą rolę w konkurencji pomiędzy oświetleniem gazowym a elektrycznym. Pierwszą wersję opracowaną w 1885 r., powstałą przez nasycanie siatki bawełnianej solami metali ziem rzadkich, ulepszył poprzez zastosowanie toru i ceru, i opatentował w 1891 r. jako „siatkę Auera”. Produkcja „fluidu” – roztworu do impregnowania siatki bawełnianej – miała miejsce w fabryce w Wiedniu-Atzgersdorf. Opatentowany wynalazek przysporzył A. znacznego majątku, dzięki czemu nabył liczne posiadłości w Karyntii. W miejsce zamkniętej huty żelaza w Treibach tworzył od 1898 r. zakłady badawcze i doświadczalne: Dr. C. Auer von Welsbach’sche Werk Treibach.
W Treibach A. skoncentrował swoje badania nad żarówką z żarnikiem metalowym oraz nad związkami ceru. Jego żarówka konkurowała nawet ze światłem gazowym. Do pracy nad tą żarówką pobudziły A. niedoskonałości żarówki węglowej Edisona, które zdaniem A. zlikwidować mogło jedynie zastosowanie żarnika z metalu o wysokiej temperaturze topnienia. W Treibach sądzono, że problem rozwiąże osm, który zaczęto wówczas skupować na całym świecie. A. opracował specjalną metodę pozwalającą na wyprodukowanie cienkiego żarnika z kruchego osmu i na światowej wystawie w Paryżu w 1900 r. zaprezentował lampę osmową. Ponieważ jeszcze wyższą temperaturę topnienia niż osm mają tantal i wolfram, firma Siemens & Halske wprowadziła na rynek lampę tantalową. Obie wkrótce zostały wyparte przez lampę wolframową opracowaną przez A. Lederera, bliskiego współpracownika A. Z połączenia słów „osm” i „wolfram” powstała nazwa firmy Osram (założona w 1919 r.). A. zadowolił się sprzedażą patentów i w 1903 r. zaprzestał produkcji w Treibach żarówek z żarnikiem metalowym.
W 1903 r. A. zapoczątkował nową gałąź gospodarki, uruchamiając wytwarzanie żelazoceru (metalu Auera) do zapalniczek. Przy produkcji siatek żarowych do lamp gazowych podstawę stanowił brazylijski piasek monacytowy, z którego pozyskiwano tor. Po uzyskaniu toru pewna ilość monacytu znalazła się w Treibach. 60% stanowiły tlenki metali ziem rzadkich. W 1907 r. A. udało się rozdzielenie itru na dwa nowe pierwiastki aldebaranium i cassiopeium (później lutet). Odkrycie to A. musiał jednakże podzielić z Francuzem A. Urbanem. Związki ceru były łatwiejsze do technicznego wykorzystania. Przez elektrolizę uzyskać można z nich cer, metale cerytu oraz ich stopy z innymi metalami. Decydujące znaczenie miało odkrycie, że podczas piłowania stopu żelaza i ceru powstają iskry. Stąd zrodziła się myśl o zastosowaniu żelazoceru w zapalniczkach. Do 1907 r. w znacznym stopniu rozwiązane zostały problemy elektrolizy. W tym samym roku A. przekształcił swoje przedsiębiorstwo w Treibacher Chemische Werke GmbH (Zakłady Chemiczne Treibach, Sp. z o.o.), natomiast sam wycofał się z bezpośredniego zarządzania do pobliskiego zamku Welsbach.
A. był członkiem Akademii Nauk w Wiedniu i Berlinie, doktorem honoris causa wielu uniwersytetów, uhonorowany został Pierścieniem Wernera von Siemensa. W uznaniu zasług A. cesarz Franciszek Józef wyniósł go w 1901 r. do godności barona z prawem dziedziczenia tytułu.